Inleiding

De gedeeltelijke lockdown die door de overheid is ingesteld heeft ook grote gevolgen voor atleten van atletiekclubs. De atletiekbanen zijn voor onbepaalde tijd geheel of gedeeltelijk gesloten voor  senioren, alleen de jeugd kan nog terecht op de baan. De atleten zijn in grote onzekerheid of en wanneer er weer getraind kan worden op de baan en of en wanneer er weer wedstrijden kunnen worden gehouden. De meeste atleten trainen in het bos, op de weg of in de sportschool. De hele situatie bij elkaar helpt nu niet echt voor de atleten om gemotiveerd te blijven. Dit kan tot gevolg hebben dat er in de comfortzone wordt getraind. Op zich geen slecht idee, maar hier schuilt meteen  ook een groot risico in! We hebben namelijk gezien in de profvoetballerij na de lockdown en het beëindigen daarvan, dat er door de veel te korte voorbereidingstijd richting de wedstrijden er een vloedgolf aan overbelastingblessures is ontstaan! Je kunt gerust stellen dat er hier roofbouw is gepleegd op de spelers. Dit gezegd hebbende lijkt het niet overbodig om er voor te zorgen dat wij in de atletiek straks niet dezelfde fout gaan maken. Want zodra er weer meer bewegingsvrijheid mogelijk is en de atletiekbanen weer open worden gesteld en met de wedstrijden in het vooruitzicht, is de kans zeer wel aanwezig dat atleten er (te) fanatiek invliegen en helemaal “los” gaan. Hierdoor is er een behoorlijk risico dat er overbelastingblessures kunnen ontstaan, waardoor we nog verder van huis zijn! We zullen daarom in een korte uiteenzetting eerst aangeven wat een overbelastingblessure inhoudt. Daarna zullen we de meest voorkomende overbelastingblessures aanstippen die er bij te plotselinge intensieve training in de verschillende baanatletiek-onderdelen kunnen ontstaan.

Overbelastingblessures

In medische kringen duidt men het aan met surmenageletsel als er een verstoring is van het evenwicht tussen belasting en de belastbaarheid van de spier-, band- of peesstructuren. Dit kan tot gevolg hebben dat er ontstekingen of beschadigingen ontstaan veelal bij spierbuik en bij pees- en bandaanhechtingen aan het bot of spier. Tijdens een congres voor blessurepreventie georganiseerd door de KNAU legde een professor dit als volgt uit. Elk materiaal vervormt onder een mechanische belasting en die vervorming is op een of ander wijze evenredig met de mate van belasting. Door de trek- en drukkrachten die bij (te) intensief of langdurig lopen, springen en werpen op de bewegingsstructuren inwerken, wordt de belastbaarheid geregeld overschreden er kunnen er overbelastingblessures ontstaan. De professor gebruikte hierbij de navolgende mooie metafoor. “Wanneer u speelt met een paperclip dan speelt u daar net zolang mee tot hij afbreekt op de plaats waar u hem vast heeft tussen duim en wijsvinger. Dat zou met een peesaanhechting aan een bot ook kunnen gebeuren, maar dit wordt grotendeels voorkomen door beenvliesstructuren die kleine vervormingen op kunnen vangen, waardoor ze het ontstaan van blessures kunnen voorkomen”. Echter als de mechanische prikkels (spiercontracties) de belastbaarheid overschrijden, kunnen er desondanks toch ongewenste vervelende blessures ontstaan, meestal in de overgang van de pees op het bot of de spierbuik en de pees.

Overbelastingblessures bij de sprint en estafettes

De meest voorkomende overbelastingblessure bij de sprintnummers (100-200-400m en estafettes) is de hamstringblessure.  De vierhoofdige dijbeenspier- waarvan in de tekening twee van de 4 spieren zijn te zien, de m. semitendinosis en en m. biceps femoris)- aan de achterzijde van het been is vooral kwetsbaar tijdens de acceleratie en volle sprint met name in het spierbuikgedeelte.

Om dit te voorkomen is een goed “coördinatiespel” nodig tussen de quadriceps spiergroep aan de voorzijde van het been, die het kniegewricht strekt, en de hamstring spiergroep aan de achterzijde van het been die de knie buigt. Verder zien we de achillespeesblessure die veelal opspeelt bij explosieve sprints en springoefeningen en gewichtstraining. Ook de peesplaat onder de voet Plantair fasciitis en hielspoor zijn overbelastingblessures die door te grote en langdurige inwerking problemen kunnen opleveren. Dan zien we ook nog de stressfractuur (haarscheurtjes aan de middenvoet die veel overlast kunnen bezorgen. Op de röntgenfoto zie je een voorbeeld van hielspoor. Het haakje aan het hielbeen is duidelijk waarneembaar.

Preventie tips: Zorg voor een goede warming-up met specifieke rekkingsoefeningen. Draag hardloopschoenen met een goed voetbed ter ondersteuning van het voetgewelf. Let bij aankoop van de spikes op de juiste maat met een zachte hielkap, dit om achilles slijmbeurs irritaties te voorkomen. Het aanbrengen van een hiel-inlegstukje kan preventief goed werken. Bouw je training gedoseerd op met voldoende herstel in de sprint- en springseries. Draag bij koud weer goede sokken of beenwarmers die de achillespees goed afschermen.

Hordelopen

Ook bij het hordelopen komen de hamstringblessure en quadriceps spierspanningen regelmatig voor, vooral in de acceleratiefase van de 110 en 100 meter hordeloop. De achillespees aanhechting en slijmbeurzen zijn ook een bron van zorg, net als de haarscheurtjes in de middenvoet beentjes met name ontstaan door de kaatsachtige landing achter de horden. Verder kunnen de aanvoerders (adductoren) van het bijtrekbeen de atleet ongemak bezorgen en kunnen er door de trekkrachten bij het opzwaaibeen ontstekingen ontstaan bij de aanhechtingen van de dijheffers (Ilio Psoas) aan het dijbeen, bekken en  wervels. Zie tekening Net als bij de vlakke sprint kan de peesplaat onder de voet overbelast raken en een ontstekingsreactie veroorzaken of zelfs zorgen voor kalkafzetting aan het hielbeen waardoor hielspoor ontstaat.

Preventie tips: Draag specifiek schoeisel. Plaats een hielzooltje van 10 mm in de schoen om een beurs hielbeen te voorkomen. Draag preventief stretchkousen. Als je op de weg loopt zorg dan voor goed dempende hardloopschoenen. Een goede alternatieve oplossing kan zijn, indien mogelijk, in het bos of op kunstgras te lopen. Naast een algemene warming-up is een specifieke horden warming-up afgewisseld met de specifieke rekkingsoefeningen een must!

De midden- en langeafstandloop

In de baanatletiek hebben we het hier over de looponderdelen 800 m, 1500 m, 3000 m, 3000 m steeple chase, 5000 m en 10.000 meter. De meest voorkomende problemen doen zich voor door overtraining. Daarnaast zien we ook hier weer veelal overbelasting van de achillespees. Meestal eerst door irritatie van de peesaanhechting aan het hielbeen, wat later in slijmbeursontstekingen kan overgaan. Een bijzonder fenomeen is het zogenaamde Haglund Exostose syndroom. Hier treedt door de voortdurende trekkrachten aan het hielbeen botaangroei op, met name aan de buitenzijde van het hielbeen. Daardoor kan er door te krappe schoenen in de hielkap wrijving ontstaan die de achillespees kan doen ontsteken. Drievoudig olympisch- en zesvoudig wereldkampioen Haile Gebreselassie kreeg in 2000 met deze blessure te maken en liet zich in Zwitserland met succes opereren door orthopedisch chirurg Roland Biedert.

Bij de operatie wordt een sneetje in de hiel gemaakt (zie foto’s van geopereerde hiel en ontstoken hiel) en wordt vervolgens het overtollig aangegroeide botweefsel ruim verwijderd waarna de wond weer wordt gehecht. Verder zien we bij de midden- en langeafstand training nog een kuitprobleem dat regelmatig opduikt. Deze overbelastingblessure doet zich vooral voor in de overgang van de spierbuik van de kuitspieren (zie tekening kuitspieren, m. gastrocnemius en de m. soleus) naar de peesaanhechting in de achillespees. Het ongemak treedt met name op tijdens extensieve tempolooptrainingen. Dan zien we nog soms problemen ontstaan aan de buitenkant van de knie in de vorm van overbelasting van de ilio-tibiaal band wat vaak een gevolg is van te veel trek op de knieband tijdens het lopen op een schuin wegdek of het dragen van hardloopschoenen met een hard blokje in de zool aan de binnenkant van de schoen.

Hierdoor wordt de voet tijdens de landingsfase naar de buitenkant gedwongen (supinatie) wat de klachten kan doen toenemen. Hier is een neutrale schoen vaak al de oplossing van het probleem! Verder kunnen bij harde tempolopen haarscheurtjes in de midden voetbeentjes optreden en is de plantaire peesplaat onder de voet soms nog een punt van zorg.

Preventie tips: Zorg voor een gedegen warming-up van tenminste 20 minuten, met daarin los- en lenigmakende oefeningen aangevuld met rekkingsoefeningen. Draag kwalitatief goede hardloopschoenen die geschikt zijn voor jou (kijk hierbij niet op een paar tientjes!). Zorg voor een geleidelijke evenwichtige trainingsopbouw, meer is niet altijd beter! Vraag een persoonlijk trainingsschema aan je hardlooptrainer. Train looptechniek, snelheid, tempo- en duur-uithoudingsvermogen in balans en train hoe je je voelt! En wat ik toch geregeld zie, maak zeker niet van een training een wedstrijd op je club!

De springnummers

Voor de atleten die zich op de meerkamp of springnummers, zoals polsstokhoog-, hoog-, ver- en hinkstapspringen richten is het momenteel een bijzonder frustrerende periode! Deze atleten missen de noodzakelijke accommodaties om hun specialisme goed te kunnen trainen. Toch kunnen zij met een beetje vindingrijkheid wel met wat alternatieven aan de slag in het bos, kinderspeelplaatsen of de sportschool, hopende dat er straks snel “een stip aan de horizon” zal verschijnen en de atletiekbanen weer vrij worden gegeven. De meest voorkomende overbelastingblessure bij polsstokhoogspringen komt voor in de schoudertop (acromion) en schoudergordel. Hier zijn het de zogenaamde rotatorcuff spieren die het zwaar te verduren krijgen tijdens de inplant van de polsstok in de insteekbak en in het verdere sprongverloop. De vier spieren (zie tekening ,de m. suprasinatus 18, m. infraspinatus 20, m. teres minor 6 en major 7 en de m. subscapularis) die hier als een soort manchet samen met de deltaspiergroep (m. deltoideus 19) het schoudergewricht omgeven zijn dan ook vatbaar voor overbelasting met als mogelijk gevolg dat er slijmbeursontstekingen kunnen ontstaan. Verder kunnen rechte- en schuine buikspieren, heupspier (m. ilio psoas), brede rugspier (m. latisimus dorsi) en schouderbladspier (m. rhomboideus) aanhechtingen een bron van ongemak en overbelasting vormen. Overbelasting aan de onderste extremiteiten kan net als bij de sprinters ontstaan.

Preventie tips: Zorg voor een algemene en specifieke warming-up, draag specifiek springschoeisel met een dikke hak. Zorg voor een goede voorbereiding en training van met name de rotator cuff spieren. Spring veel uit een wat kortere aanloop en gebruik in de training een wat lichtere buigzame stok. Train goed gedoseerd en, speciaal voor meerkampers, plan nooit na het polsstokhoogspringen een intensieve speerwerptraining!

Dan het hoogspringen, hier draait het in negen van de tien gevallen om een overbelastingblessure van de quadriceps peesaanhechting aan de onderkant van de knieschijf, de zogenaamde springers knie (jumper’s knee.) Preventie tip: ijsmassage en het dragen van een zogenaamd patellabrace, die bij elke Decathlonzaak te koop is, kan uitkomst bieden. (zie tekening kniepees aanhechting en foto aangebrachtepatella bandje)

De laatste twee springnummers ver- en hinkstapspringen kunnen we samenvatten. Hier komen overbelasting van de buitenste enkelbanden en kniebanden,jazelfs meniscus en kruisbanden regelmatig voor. De enorme grondschokken bij afzet en landing zijn de grootste veroorzakers van dit euvel. Ook achillespees- evenals heupproblemen bij de aanhechtingen aan het bekken doen zich bij deze disciplines regelmatig voor, en bij het hinkstapspringen kunnen in het ergste geval haarscheurtjes of zelfs een breuk in scheenbeen en kuitbeen ontstaan. Preventie tips: Zorg voor een goede algemene en specifieke warming-up, train vooral de onderste extremiteiten ook in het krachthonk zodat ze sterk genoeg zijn om de enorme klappen tijdens afzet en landing aan te kunnen. Zorg verder dat je je romp goed ontwikkelt. Het trainen op specifieke springspikes met een dikke zool is een must! Train goed gedoseerd op intensiteit en omvang met een goed herstel als de springbak vrij wordt gegeven.

Nadine Broersen had er regelmatig last van en droeg het patellabandje in Gotzis

De werpnummers

Tot slot kijken we nog naar de werpnummers kogelstoten, discuswerpen, speerwerpen en kogelslingeren. Bij het kogelstoten zien we eigenlijk weinig fout gaan als het de O’Brien techniek betreft. Bij de draai- of Barishnikov techniek ligt het wat anders. Bij beide technieken ontstaat een enorme torsie in de wervelkolom gevolgd door de explosieve uitstoot. De aanvoerders van de benen, knieën, schouders en draaispieren in rug en romp, krijgen het tijdens de draaimomenten bij de Barishnikov techniek zwaar te verduren. Bij de uitstoot is het de driehoofdige strekspier (m. triceps brachii) die problemen kan geven bij de aanhechtingsplaatsen aan schouderblad en opperarmbeen. Bij de pols- en vingerspieren zien we tot slot nog gevaar voor overstrekking tijdens de uitstoot. Preventie tips: Draag een gewichtsgordel en bandageer de polsen, zorg voor voldoende lenigheidsoefeningen in de specifieke warming-up. Werk in series met voldoende herstel tijdens de training.

De discuswerptechniek vertoont enige gelijkenis met de Barishnikov kogelstoottechniek, alleen wordt er tijdens het lang achterblijven van de gestrekte werp arm een enorme trek uitgeoefend op de grote borstspier en het voorste deel van de Delta spier. Ook de draaispieren in rug en buik krijgen het zwaar te verduren, met name tijdens de afworpfase. Preventie tips: Zorg voor een goede warming-up met daarin specifieke lenigheidsoefeningen voor schouder en romp/rug. Werk niet altijd met hetzelfde gewicht (7,25 of 4 kg kogel). Breng variatie aan in je training voor wat betreft inhoud en intensiteit. Draag specifieke werpschoenen en een gewichtsgordel.

Het speerwerpen is één van de meest belastende werpnummers! Net als bij het polsstokhoogspringen is de rotator cuff spiergroep, samen met de borstspieren en het voorste deel van de Deltaspier, een van de meest voorkomende overbelaste gebieden. Daarnaast is de elleboog ook een bron van zorg. De zogenaamde speerwerpelleboog, ook wel golferselleboog genoemd (epicondylitis medialis), zie pijltje tekening wordt gekenmerkt door pijn en irritatie bij de aanhechting van de spieren aan de binnenzijde van de elleboog, uitstralend naar de onderarm. Deze overbelastingblessure kan ontstaan door de steeds repeterende explosieve afworp tijdens het speerwerpen. 

Preventie tips: Zorg naast een algemene warming-up voor een goede specifieke warming-up en rekkingsoefeningen, zodat de schouder goed los is. Werp met de juiste techniek en train gedoseerd, met voldoende herstel na een aantal worpen. Het werpen met lichter materiaal dan de 800 gram speer kan baat opleveren. Als de schouder geïrriteerd raakt is het dragen van een schouderbrace een aanrader. Werpen met een gewichtsgordel en/of lage rugbrace is een must! Mocht de speerwerpelleboog-klacht zich voordoen, dan zijn er speciale bracebandjes in de handel die om de onderarm kunnen worden aangebracht om de pijn enigszins te verlichten. Fricties op de pijnlijke plaats en ijsbehandeling kunnen de pijn dempen. Als deze overbelastingblessure zich voordoet is het ten stelligste aan te raden om slagvaardig een fysiotherapeut te consulteren. Het is goed om te weten dat de meeste zorgverzekeringen in hun basispakket een aantal gratis behandelingen hebben opgenomen, het is maar dat je het weet.

Tot slot kijken we nog even naar het kogelslingeren. Het gewicht van de slingerkogel bedraagt bij de mannen 7,25 kg en bij de vrouwen 4 kg. Maar door het ronddraaien neemt de trekkracht van de slingerkogel enorme waarden aan, waardoor de bekken-, romp-, buik- en rugspieren het zwaar te verduren krijgen, met name door de torsie die in de wervelkolom ontstaat tijdens het draaien. De heup-, buik- en bekkenspieren komen sterk onder trek en druk te staan en kunnen overbelasting op de peesaanhechtingen veroorzaken. Bij een verkeerde techniek kan overbelasting ontstaan aan de rotator cuff spieren, de elleboog aan beide zijden van de werp arm en tussen schouderbladspieren (m. romboideus) en de oplichter van het schouderblad (m. Levator scapulae). Een verkeerde techniek kan problemen opleveren aan de enkel, knie, schouder en rug. Preventie tips: Zorg naast een algemene- ook voor een specifieke warming-up. Werp met lichtere kogels. Zorg voor een goede opbouw van de krachttraining en bouw de coördinatie die zo belangrijk is bij dit werpnummer van langzaam naar steeds sneller goed op. Bouw de training steeds geleidelijk op met veel herstel tussen de werpseries waarin ontspannings- en rekkingsoefeningen kunnen worden gedaan. Draag specifiek werpschoeisel, altijd een leren werphandschoen en een gewichtsgordel!

Tot slot geldt voor alle onderdelen van de baanatletiek dat een regelmatige sportmassage en/of een saunabezoek een goede investering is voor lichaam en geest en zich vanzelf een keer uitbetaalt!

Slotwoord

Ik heb met dit artikel niet de pretentie de wijsheid in pacht te hebben, maar het is bedoeld als een aanvulling op wat je zelf misschien ook al wel wist. Als atletiektrainer, sportmasseur en sportdocent, naast mijn eigen 50-jarige ervaring als atleet, kan ik mezelf wel een ervaringsdeskundige noemen. Natuurlijk heb ik in al die jaren ook zelf door schade en schande aan den lijve ondervonden dat het trainen voor de atletiek als het balanceren op een koord is. Door middel van dit artikel hoop ik dan ook dat atleten er hun voordeel mee zullen doen. Ik wil dit artikel graag afsluiten met mijn eigen lijfspreuk: “train smart, soms is meer niet beter maar kan minder meer opleveren!”

Gebruikte bronnen voor dit artikel

Bosch,F., Krachttraining en coördinatie, uitgevers 20/10, Rotterdam.
Brouns, F. en Swinkels, J.M., congresverslag Blessure preventie, een uitgave KNAU, uitg. De Vrieseborch.
Drinkwater, B.L., Women in Sport, Blackwell Science, Oxford.
Kahle, W., Leonhardt, H. en Platzer, W., Atlas van de anatomie, uitg. Bosch & Keuning, Baarn.
Peterson, L. en Renström, P., Sportletsel, preventie, diagnose en behandeling, uitg. Kosmos Amsterdam/Antwerpen.
Snellenberg, W., handboek Sportmassage, uitg. De Vrieseborch.
Sprague, K. en Jares, J., Alles over het lichaam van de atleet, uitg. De Kern, Baarn.
Verstappen, F., Brouns, F., Keijzer, H., Swinkels, J., en Wolters, P., Training, prestatie en gezondheid in de sport, Wetenschappelijke uitgeverij Bunge, Utrecht.

Er wordt wel eens beweerd dat de 400 meter en 400 meter hordenloop fysiek en mentaal de zwaarste onderdelen vormen  binnen de atletiek. En als je je er eens wat verder in verdiept valt ook wel te verklaren waarom dit zo voelt. Zeker als we er eens een eenvoudig stukje inspanningsfysiologie bij pakken wordt een en ander wel helder.
Als je naar het fysieke prestatievermogen kijkt, wordt dit bepaald door drie belangrijke factoren, te weten;   

1) De energievoorziening, via het drie traps-raket principe.

1a: kreatine-fosfaat; dit is een snel proces en 8 tot 10 sec. werkzaam.
1b: glycolyse; anaerobe melkzuurvorming, vanaf 10 sec. tot 4 min.
1c: oxidatieve fosforylering, aerobe (aanzienlijk mindere) melkzuurvorming, vanaf 4 min. tot uren.

2) Neuro-musculaire factoren - impulsoverdracht zenuw-spieren

3) Psychologische factoren - mentale veerkracht

400 meter en 400 m horden is pure anaerobe arbeid

In verband met het interview met Femke Bol en haar discipline, de 400 m hordenloop, concentreren we ons even op het eerste punt, de energie voorziening (kreatine-fosfaat en de glycolyse), welke een zeer belangrijke rol speelt bij de 400 meter en 400 meter hordenloop. Voor het bewegen in welke vorm dan ook, is de spiercel in het menselijk lichaam er in gespecialiseerd om chemisch gebonden  energie om te zetten in mechanische arbeid. Deze chemische gebonden energie is in alle spieren aanwezig in de vorm van het zogenaamde adenosine-tri-fosfaat, afgekort ook wel ATP genoemd. Deze energierijke stof heeft het vermogen om zichzelf via een chemische reactie, nadat de spieren een deel van deze brandstof hebben verbruikt om samen te trekken, zich steeds weer opnieuw op te laden. Dit is een ingewikkeld chemisch kringloopproces en is te beschouwen als een soort batterij die zich steeds weer snel kan opladen. Men noemt dit in trainersjargon resynthese.

Even kort door de bocht

Even kort door de bocht, om dit stukje niet al te ingewikkeld te maken. Er zijn drie manieren waarop de spieren in hun energie kunnen worden voorzien (de oxidatieve fosforylering – van belang voor langere afstanden laten we hier even buiten beschouwing). Middels de in spieren opgeslagen brandstof glycogeen en glucose, omgezet tot ATP, gebruikt de spier deze brandstof om samen te kunnen trekken (contractie), waardoor het lichaam in beweging kan worden gezet.
Dit proces lijkt een beetje op een drietrapsraket. Bij de start van alle sprintnummers, zoals ook de 400 m horden, wordt de eerste trap ingezet door een zeer energierijk stofje, dat zich kant en klaar in de spieren bevindt, kreatine-fosfaat genaamd. Echter, deze ‘snelle brandstof’ is maar net genoeg voor 8 tot 10 seconden topsnelheid! Kenmerkend is dat bij dit proces voor verbranding geen zuurstof nodig is!
Daarna, als de te lopen afstand langer en zeer explosief is, wordt de tweede trap van energielevering ingezet. Na ongeveer 10 seconden neemt de verbranding van de energierijke stof adenosine-tri-fosfaat, die is opgebouwd is uit glycogeen en glucose uit de spier, de taak over. In vakjargon wordt dit de glycolyse genoemd.
Omdat de zuurstofaanvoer via de longen en bloedsomloop in de hoge intensiteit onvoldoende is direct na de start, ontstaat er de eerste 40 seconden van (in ons geval de 400 meter hordenrace) een onvolledige verbranding van de energierijke brandstof ATP. Met als gevolg dat het spiermilieu en de zenuwprikkel-overdracht-plaatsen (synapsen) naar de spieren worden ‘vergiftigd’ door hoge concentraties vrijkomend melkzuur.

Het menselijk lichaam heeft een vrijwel constante zuurgraad (PH van 7,3-7,4) nodig om goed te kunnen functioneren, maar door ophoping van melkzuur in hoge concentraties, blokkeren de fijne zenuw- spiervezelverbindingen.

Omdat de zuurstofaanvoer de behoefte in de korte tijd van 40-120 seconden nog steeds niet kan dekken ‘schreeuwen’ de spieren om zuurstof. Hierdoor gaan de spiercontracties haperen en heeft het gevoelsmatig een bijna verlammende uitwerking op de spieren.
De coördinatie wordt in de laatste 120 meter van de 400 meter horden en 400 m. dan ook zichtbaar ernstig verstoord en het behoud van techniek vergt dan ook de uiterste concentratie. In de meeste gevallen voelt de 400 meter- en 400 meter hordeloper deze lokale spiervermoeidheid na zo’n 40 seconden sterk opkomen. Het gevolg is dat rond 280 meter en de 8e horde de benen ‘niet meer willen’ en de atleet zijn snelheid vaak niet meer vast kan houden. Hier gaat de atleet dan ook met recht ‘door de pijngrens!’
Toch kunnen sommige atleten door een hoge melkzuurtolerantie te ontwikkelen (ontstaan door alle intervaltrainingen en mentale inzet) tot de finish doortrekken.
Femke Bol noemt dat zo mooi: ‘een blok in mijn hoofd zetten.’

Het slagveld na de finish

Het buffer systeem, Alkalische Reserve

‘Moeder natuur’ heeft om totale uitputting zolang mogelijk uit te stellen, hier toch nog iets op bedacht. Doordat spiercontracties in het anaerobe ‘zure spiermilieu’ onmogelijk door kunnen gaan heeft het lichaam een buffersysteem tot zijn beschikking. Dit wordt wel aangeduid als het Alkalireserve systeem. Het lichaam beschikt namelijk over een stofje dat het melkzuur in het spiermilieu en bloed  kan bufferen door het te ‘ontzuren’ middels de lichaamseigen stof Natriumbicarbonaat (NaHCO3 –in de volksmond ook wel zuiveringszout of Baking Soda genoemd).  
Je kunt eigenlijk zeggen dat de tijdsduur die we op topsnelheid kunnen volhouden, bepaald wordt door dit alkalische reservesysteem. Onderzoek heeft aangetoond* dat de hoeveelheid Natrium bicarbonaat in het lichaam beperkt is. Toch is het mogelijk gebleken om bij optredende vermoeidheid, tijdens zware intensieve anaerobe lichamelijke belastingen zoals op een 400 meter hordenloop, deze lokale vermoeidheid en spierpijn te voorkomen dan wel te beperken. Door extra Natrium bicarbonaat/zuiveringszout in te nemen**, zal de alkalireservecapaciteit toenemen en daarmee het vermogen om het ontstane melkzuur langer te bufferen. Er zijn dan ook producenten zoals Alka Vitea die verschillende lichaam-ontzurende producten leveren in de vorm van tabletten, druppels en kruidenthee – die bovendien de voor een sporter belangrijke natuurlijke mineralen magnesium en zink bevatten. Tel uit je winst!

Bronnen:

Dill, Edwards en Talbot, Alkalosis and the capacity for work
Fox, Edward en Mathews, Donald, Fysiologie van de lichamelijke opvoeding en sport
Jones, Sutton,Taylor en Toews, Effect of PH of cardioresporatory and metabolic response to exercise
Leusink J.A. De stofwisseling tijdens spierarbeid, uitgave NSF deel .

** Het is sterk aan te bevelen om, alvorens over te gaan tot het gebruik van Na-bicarbonaat (zuiveringszout) dit te overleggen met je arts of de medische staf en je coach!  

Wat goed is komt snel. Het is een gevleugelde uitspraak die zeker opgaat voor de 19-jarige 400 meter hordeloopster Femke Bol. Al op jeugdige leeftijd had zij enorm veel plezier in alle onderdelen van de atletiek, maar naarmate ze ouder werd was het vooral de 400 meter vlak die haar voorkeur had. Totdat ze haar bijzondere aanleg voor de 400 meter hordeloop ontdekte! Op dit fysiek zware en technische atletiekonderdeel kwamen in 2019 haar bijzondere kwaliteiten geheel onverwachts bovendrijven. Tijdens het Europese  kampioenschap onder 20 jaar won ze vorig jaar in Zweden de titel met een spetterende 56.24sec. Injuni van dat jaarginghetinhetZwitserseGenèvenogharder en dook ze voor het eerst onder de 56 seconden grens. Met een tijd van 55.94 sec. verbeterde ze het 21 jaar Nederlandse record onder 20 en 23 jaar. Deze tijd betekende tevens de limiet voor het in oktober 2019 gehouden WK te Qatar. Op dit kampioenschap wist Femke in de series in een ijzersterke race een fenomenale 55.32 seconden op de klokken te brengen en zich met deze prestatie (naar eigen zeggen geheel onverwachts!) te  kwalificeren voor de Olympische Spelen van Tokio.
Naast dit feit speelde Femke in Doha nog een belangrijke rol in de 4 x 400 meter dames-estafette, door samen met Lisanne de Witte, Lieke Klaver, Bianca Baak (en Maureen Ellsworth) een mooie 3.27.40 te scoren in de series (1e). In de finale bereikten de dames in een zeer sterk veld een fraaie 7e plaats met een tijd van 3.27.89.
Twintigjaarjong, eendroomvanFemke Bolgaatinvervulling. Wat is haar toekomstperspectief en kan zij zich nog gestaag verder ontwikkelen, om zo de aansluiting met de wereldtop te kunnen maken?

Femke, hoe ben je in aanraking met de atletieksport gekomen en wie stimuleerde jou daar in? Ik zat eerst op judo en het leukste vond ik daar altijd de loopspelletjes. Toen mijn broer op atletiek ging en mijn vader hem elke zaterdag naar het bos bracht, wilde ik eigenlijk ook deze sport graag gaan doen. Ik was toen 7 of 8 jaar en stroomde in bij de C- pupillen. Mijn broer is dus eigenlijk degene die mij richting de atletiek heeft gebracht.

Was jij tijdens de middelbare school in de gymlessen al haantje de voorste en wat vond je tijdens deze lessen het leukst? Haantje de voorste was ik nooit – haha –, wel vond ik gymmen altijd heel leuk, maar in verband met mijn topsport kreeg ik hier al vrij snel vrijstelling van. Het leukste vond ik de ‘piepjestest’ (shuttle run-test) of andere dingen waarbij ik het schoolrecord in mijn bezit kon proberen te krijgen.

Tijdens jouw groeispurt had je ‘chocolade benen’, leg dat eens uit.

Mijn coördinatie was gewoon niet zo goed. Ik had er zelf niet heel veel last van, behalve dat ik soms wat onhandige bewegingen maakte. Ik denk dat mijn coach het wat meer door had met oefeningen en hoe die gingen, maar ik was er zelf aan gewend. Ik deed gewoon altijd mijn best om een oefening zo goed mogelijk uit te voeren en door vaak te oefenen gingen de kleine coördinatieve moeilijke oefeningen steeds een stukje beter. Vooral afgelopen jaar heb ik hier veel vooruitgang in geboekt, maar ik werd door mijn coach ook getriggerd, door steeds moeilijker wordende oefeningen. Meestal als ik er één kon, werd die gelijk weer moeilijker gemaakt door mijn coach. Zo werd ik steeds ‘gedwongen’ mij verder te ontwikkelen.

Studie en topsport, hoe combineer je dat? Ik heb wel bewust voor Wageningen gekozen omdat ik wist dat de universiteit van Wageningen je heel erg probeert te ondersteunen om beide goed te kunnen doen. Ik vind de combinatie wel moeilijk, vooral wanneer er veel wedstrijden zijn of tijdens trainingskampen, waar je heel moe van het trainen bent. Dan wil ik liever een keer extra rust hebben om te herstellen, bijvoorbeeld door bij het zwembad te gaan liggen. Ik heb dan meer behoefte aan een power nap dan om aan mijn studie te gaan werken. Ik probeer mijn vakken gewoon stuk voor stuk te volgen en goed te doen, maar wil vooral geen druk op mijn studie leggen. Ik doe het graag in mijn eigen tempo, dat werkt voor mij het beste.

Wat zijn je toekomstplannen na je sportcarrière? Lastige vraag, mijn sportcarrière is net begonnen, dus daar denk ik nog niet zo veel aan. Ik studeer nu communicatiewetenschappen en bovendien houd ik ook heel erg van talen, dus hoop ik in de toekomst ergens internationaal aan de slag te kunnen gaan. Ik vind het echt een leuke studie die ik nu doe, maar hij is ook enorm breed, dus kan ik er straks nog allerlei kanten mee op.

Is je keuze voor de 400 m horden toeval? Nog zo’n moeilijke vraag. Ik koos er natuurlijk bewust voor om een wedstrijd in horden te doen, maar ik had niet gedacht dat dit onderdeel me zo goed zou liggen en ik vind de 400m vlak ook echt heel leuk. De uiteindelijke keuze bijvoorbeeld om op het EJK voor de 400 horden te kiezen werd eigenlijk gemaakt door de tijden die ik liep en hoe leuk ik het onderdeel vond. Maar als je me een jaar geleden had verteld dat ik de 400 horden bij het EJK ging lopen, had ik je hard uitgelachen – dat dan weer wel. Ik vind de 400m trainingen namelijk echt super leuk, maar nu ik ook de horden doe, zou ik de afwisseling echt niet meer willen missen! Dan zou ik de trainingen voor de 400m eerder saaier vinden. Toen ik mij had gekwalificeerd op de 400m horden voor het WK was het voor mij wel duidelijk dat ik vooral wedstrijden op dit onderdeel zal gaan doen.

De Olympische Spelen zijn je ultieme droom, waar hoop je op?

Ik wil daar net zoals op het WK in Doha mijn beste race van het seizoen neerzetten. Wat dit dan uiteindelijk oplevert zie ik wel. Ik ben er afgelopen jaar wel achter gekomen dat ik het beste loop als ik mij op mijn races focus en vooral hoe ik die wil indelen en lopen. Zeker niet te veel gericht op het eindresultaat, het resultaat komt uiteindelijk vanzelf als ik mijn raceplan goed uitvoer. En op de Olympische Spelen in Tokio hoop ik daarom mijn beste races van het jaar te kunnen laten zien.

Hoe loop jij zo’n 400 m horden race?

Ik heb best lange benen dus 15 passen tussen de 35 meter uit elkaar staande horden gaat mij altijd goed af. Dat 15 pas-ritme doe ik in een ideale race tot horde 8, de laatste 2 hordes doe ik dan in 16 pas. Dat betekent dat ik maar één horde met mijn minder vaardige been neem. Mijn goede been is met links opzwaaien en rechts afzetten en bijtrekken. Ik vind het fijn om na de achtste horde te switchen naar 16 pas. Op die manier kan ik mijn frequentie iets omhoog gooien en daardoor ook in de laatste fase van de race nog ‘aanzetten’ richting de finish. Maar over een paar jaar zal ik hier vast een heel andere mening over hebben. Verder train ik op de hordepassage ‘tweebenig’, ik moet immers ook met mijn ‘minder vaardige been’ in de race de horde kunnen passeren of het oplossen met het andere been, als ik niet goed uitkom voor de horde.  

Hoe ziet een trainingsweek er bij jou globaal uit?

Dat verschilt natuurlijk wel voor outdoor en indoor. Nu op trainingskamp doe ik weer hordenstarts (mijn favoriete training) 1 x in de week. In Nederland doen we dit nu niet in verband met de kou, dus oefenen we wat meer op de hordentechniek. Voor de rest werken we aan mijn uithoudingsvermogen, inhoud, snelheid en natuurlijk aan mijn looptechniek. Eigenlijk doen we elke dag wel wat anders en verder doe ik nog twee keer in de week mijn krachttraining. Op zondag heb ik bijna altijd een rustdag!

Jouw pr op de 400 m vlak is 52.47 sec., je Nederlands record op de 400 m. horden 55.32 sec. Je verspeelt dus slechts 0,285 sec. per horde, kun je ons dat uitleggen?

Ik denk zelf dat mijn 400 m en 400 horden pr niet helemaal in verhouding staan. Met mijn hordentechniek zal ik namelijk vast meer dan 0,29 sec. verspelen per horde. Maar op horden kan ik beter of eerder een goede race lopen dan op de 400m vlak. Logisch omdat ik hem ook vaker loop, waardoor dat pr op de horden een stuk scherper staat. Ik heb bijvoorbeeld ook geen 400m vlak gelopen tijdens mijn piek in 2019 (WK Doha). Toen deed ik alleen 400 horden en dat seizoen heb ik slechts twee maal een 400 meter outdoor gelopen. En natuurlijk in de estafette 4 x 400 meter.

Wat is je voorkeur van de baanindeling in een 400 meter horden?  

Baan 3 is mijn ‘geluksbaan’ – haha –, daarin liep ik mijn WK limiet, en tevens de Olympische limiet voor Tokio en werd ik Europees junioren kampioen! Maar mijn voorkeur gaat eigenlijk het liefste uit naar de buitenbanen. Een hordenpassage in baan 1 in de bocht vind ik lastiger dan in baan 8, vooral omdat ik nog te hoog over de horden ga  met als gevolg dat ik af en toe wat te lang zweef en dat kost tijd.

Kun je globaal iets zeggen over je kracht- en snelheidstraining?

Krachttraining doe ik 2 tot 3 keer in de week, voorslaan is altijd mijn favoriete oefening. Ons doel met deze trainingen is om vooral sterker en wat explosiever te worden. Tijdens de snelheidstrainingen werken we aan pure snelheid of wat meer accent op snelheid-uithoudings-vermogen, ik ervaar dit als hele leuke maar ook wel moeilijke en belastende trainingen.

Waar liggen volgens jou en je trainer nog verbeterpunten?

Mijn hordentechniek kan nog stukken beter, dus daar werken we hard aan en ook mijn snelheid en acceleratie is een aandachtspunt.  Bij de hordentechniek kan ik bijvoorbeeld mijn zweefmoment wat korter proberen te maken, zodat ik daar minder tijd verlies.

Hoe hou jij je lichaamsgewicht in balans, volg je een dieet?

Ik let wel op mijn voeding en heb sinds dit jaar ook een voedingsdeskundige, zodat ik mij bewuster word van wat voeding met je lijf kan doen en dat je prestaties hier sterk door kunnen worden beïnvloed. Maar ik heb nog niet een heel streng dieet of iets dergelijks.

Heb je al een strijdplan voor Tokio om de jetlag te tackelen?

Vorig jaar heb ik het WK estafette in Yokohama gehad (Japan) en daar hadden we een jetlag protocol wat ik volgde en erg goed voor me werkte. Ik ga ervan uit dat we komend jaar weer zo’n dergelijk protocol krijgen (lees artikel Jet Lag op onze site, Femke!) en dan zal ik op die manier de jetlag wel weer weten te tackelen.

De meiden in de 4 x 400 m. estafette noemen jou ‘onze Bambi’.  Vertel daar ons eens iets over.

Haha, zo noemt Lieke me vooral. Ik zit eigenlijk altijd met haar op de kamer. En volgens mij is ze mij zo gaan noemen, omdat ik de jongste ben en af en toe een beetje onhandig ben.  

Is het programma in Tokio voor jou gunstig in verband met een eventuele combinatie 400 m horden en 4 x 400 m estafette?

Jazeker, dat is ook het plan. Als ik natuurlijk wel hard genoeg op de 400m  loop, want we hebben veel snelle meiden en er is dus genoeg gezonde concurrentie.

Profiel van:  Femke Bol

Geboorteplaats: Amersfoort
Geboortedatum: 23-02-2000
Lengte en gewicht 1.84 m., 65 kg
Aantal gelopen races in 2019:  totaal 14 races.
Beste prestatie: 2e op de wereldranglijst aller tijden onder 23 jaar 400 meter horden 55.32 en Europees juniorenrecord onder 20 jaar 
Atletiekclub: A.V. Altis, Amersfoort
Studie: Communicatiewetenschap, Universiteit Wageningen
Specialisatie: 400 meter horden
Trainer/Coach: Laurent Meuwly
Doelstelling voor het Olympisch jaar: Zo hard mogelijk lopen

Als atleet denk je er meestal niet zo over na, maar hoe leren we eigenlijk al die ingewikkelde technieken in de atletiek en hoe ontwikkelen we ons in de richting die we graag willen? Eigenlijk zou elke atleet deze grondprincipes moeten kennen om te kunnen excelleren in zijn of haar sport. Hoogleraar neuropsychologie Margriet Sitskoorn (4) legt in haar boek Het maakbare brein uit dat we onze hersenen – met behulp van onze genen – kunnen vormen in de richting die we willen. Ze noemt dit de plasticiteit van onze hersenen. Wetenschappelijk is aangetoond dat onze hersenen in staat zijn tot zelfvernieuwing, een leven lang. In haar boek beschrijft Sitskoorn hoe je je hersenen door middel van je gedrag, je denken, voelen, en bepaalde vaardigheden – in ons geval een atletiektechniek – kunt veranderen c.q. ontwikkelen in de richting die je wilt.

Bewegen begint in je brein

Dat laatste klinkt voor ons als atleet natuurlijk als muziek in de oren. Maar hoe leren we eigenlijk al die motorische bewegingsvaardigheden die in ons leven een belangrijke rol spelen?  Dit leerproces begint in feite al vóór de geboorte, waarin het ongeboren kind haar aanwezigheid duidelijk laat gevoelen. Direct na de geboorte zet dit leerproces van ongecontroleerde bewegingen zich voort. Als je naar de ontwikkeling van een kind kijkt, dan zie je dat het tijdens de groei elke dag nieuwe bewegingservaringen opdoet. Dat begint bij trappel- en grijpbeweginkjes, zich omdraaien en rollen, kruipen. Vervolgens worden de eerste wankele stapjes gezet, totdat na verloop van tijd en vele pijnlijke valpartijen een echte gecoördineerde loopbeweging ontstaat.
In feite is dit rijpingsproces in het motorisch leren een zeer ingewikkeld fysiologisch gebeuren, maar in grote lijnen is er al heel wat bekend. Zelf heb ik mij altijd verbaasd over het feit dat eenmaal aangeleerde motorische bewegingsvaardigheden – denk maar eens aan schaatsen of zwemmen – als het ware in het geheugen van de hersenen worden opgeslagen en direct ‘oproepbaar’ zijn, ook na jaren van inactiviteit. Ook het aanleren of verbeteren van een atletiekdiscipline is een ingewikkeld neurologisch proces waarbij het plasticiteitsvermogen van ons brein een rol speelt. Voor de atletiektrainer en atleet/atlete is het dus van belang de grondprincipes van deze neurologische processen enigszins te begrijpen, om vervolgens tijdens de training het leerproces van sport- motorische bewegingsvaardigheden te beïnvloeden en verder te ontwikkelen.

Langetermijn ontwikkeling van atleten

Omdat leerprocessen en talentontwikkeling in de sport vele jaren in beslag nemen en er stap voor stap in fasen wordt toegewerkt naar perfectie, heeft de bekende Canadese sportwetenschapper Istvan Balyi (2) een praktijk-sportmodel ontworpen waarin hij dit proces in 7 fasen wil sturen. Ook in Nederland wordt dit model gehanteerd. In grove trekken ziet het er als volgt uit: Mini-pupillen, 4 tot 6 jaar, leren spelenderwijs hun lichaam ontdekken.
Pupillen A-B, 6 tot 9 jaar, hier wordt de basis gelegd in de grondvormen van het bewegen en de basisvaardigheden voor, in ons geval, de atletieksport.
Junioren D, 9 tot 12 jaar, aanleren van de grove basistechnieken en vaardigheden die bij de atletiek een rol spelen.
Junioren C, 13 tot 15 jaar, basisvaardigheden worden doorontwikkeld en er wordt al naar prestaties toegewerkt.
Junioren B, 16 tot 17 jaar, vanaf 16 jaar wordt de sportbeoefening meer en meer competitiegericht en wordt er al hard getraind.
Junioren A, 18 tot 19 jaar, vanaf deze leeftijd wordt er bewust getraind voor het resultaat en de winst.
Senioren, vanaf 20 jaar wordt er bewust grensverleggend hard en intensief getraind.

Een wonderlijk spel van het menselijk functioneren

Het aanleren van motorische vaardigheden is een ingewikkeld proces.

Het zenuwstelsel Onze zintuigen en proprio-sensoren (ontvangers) vangen prikkels op uit de omgeving. Prikkels kun je beschouwen als een informatiebron voor de hersenen. Zo’n prikkel is bijvoorbeeld: het waarnemen van de hordehoogte of de latpassage bij het hoogspringen. Door deze lichtprikkels ontstaan er in de zintuigen elektrische signalen, impulsen genaamd. Deze worden via het ruggenmerg en de hersenstam naar de grote hersenen geleid en in een specifiek gedeelte van de motorische hersenschors gebundeld. In de grote hersenen wordt alle inkomende informatie razendsnel afgelezen, verwerkt en gecoördineerd, waardoor je je bewust wordt van wat je waarneemt (ziet, voelt, hoort, ruikt) en je er vervolgens bewust op kunt reageren. De hersenen reageren op deze inkomende impulsen en sturen impulsen naar de kleine hersenen, en via de hersenstam en het ruggenmerg, naar de betrokken spieren/spiergroepen. In ons voorbeeld zijn dat de spieren die bij het hordelopen of hoogspringen een rol spelen. De motorische hersenvelden die vlak voor de motorische schors liggen (in vaktermen aangeduid als premotorische schors) vormen waarschijnlijk het gebied in de hersenen dat betrokken is bij het verwerven van specifieke motorische vaardigheden zoals die nodig zijn bij de technische onderdelen in de atletiek. Vrijwel alle willekeurige bewegingen vinden in dit gebied hun oorsprong.

De kleine hersenen als controleur

De kleine hersenen spelen een belangrijke coördinerende rol bij bewegingspatronen waarbij grote groepen van spieren zijn betrokken. Zij controleren als het ware of het uitgevoerde bewegingsbeeld (te beschouwen als een soort blauwdruk) overeenkomt met het opgeslagen juiste bewegingsbeeld in de hersenschors van de grote hersenen. Ze detecteren eventuele afwijkingen om, indien nodig, deze via de hersenschors van de grote hersenen te corrigeren.

Visualisering

Het is dus van groot belang dat trainer/coach en atleet een perfect bewegingsbeeld hebben van de diverse atletiek technische disciplines teneinde vooruitgang te boeken tijdens het leerproces. Veelvuldige toepassing van feedback via video-opnamen en visualiseringstechnieken zijn dan ook kenmerkend voor dit proces. De atleet wordt, indien nodig, gecorrigeerd door de trainer. Bij visualisering probeert de atleet de betreffende sprong-, loop- of werptechniek vooraf uit het geheugen meerdere malen denkbeeldig te doorleven alvorens hij zijn wedstrijdpoging ten uitvoer brengt.

De Memory Drum van Henry

Een zenuwcel met de lange vezel(axon) die de impulsen richting de spieren leidt, in detail de myeline schede

Onderzoekers en auteurs zoals Franklin Henry en Donald Rogers zijn van mening dat de coördinatie van aangeleerde bewegingspatronen is vastgelegd in het geheugen – in wat zij noemen een Memory-Drum. Wanneer een bepaalde beweging, bijvoorbeeld een speerworp, moet worden uitgevoerd vindt er een prikkeling van een bepaald deel van de hersenen plaats waardoor de aangeleerde, specifieke bewegingsvaardigheid kan worden uitgevoerd. Deze beweging wordt door de ‘afleesbare’ opgeslagen informatie in de hersenen geautomatiseerd. Bij alle motorische bewegingsvaardigheden in de atletiek vindt er volgens deze theorie na oneindig veel oefenen een geautomatiseerde beweging plaats, die onbewust kan worden uitgevoerd.
In het door Daniel Coyle geschreven boek The Talent Code (3) wordt uitvoerig ingegaan op o.a. de rol die de vetachtige witte isolerende myelinelaag speelt, die in de hersenen en om de zenuwcellen worden gevormd door veelvuldig en intensief gebruik van specifieke bewegingscircuits. De bekende neuroloog George Barzokis, die veel onderzoek deed naar hersendefecten als alzheimer, dementie, autisme, multiple sclerose en autisme, kwam tot de stellige conclusie dat de groeiende myeline-isolerende lagen rond de zenuwbanen er voor zorgdragen dat er geen impulsverlies optreedt. Hoe dikker deze myelinelaag, des te sneller, krachtiger en vloeiender bewegingen tot stand komen. Barzoki’s lijfspreuk is dan ook: “Greatness is not born, it’s grown”

Zo is het mooi om te zien dat bijvoorbeeld de deelbewegingen van een speerworp elkaar vloeiend opvolgen; impulsen volgen elkaar op in een geordend patroon en werken nooit tegelijk. Bij een speerworp is goed te zien dat de kracht van de impulsen als een vloeiende golf door het lichaam verloopt. Aangedreven vanuit de voet, knie, heup, romp en arm eindigt de worp uiteindelijk in de zweepachtige beweging van de onderarm en hand van de werper. De afleestijd van de opgeslagen informatie van de Memory-Drum in dit proces hangt samen met de duur en moeilijkheidsgraad van de uit te voeren beweging. Die is bij polsstokhoogspringen door alle deelbewegingen bijvoorbeeld complexer dan bij het verspringen. Tijdens het proces waarbij de Memory-Drum wordt afgelezen en de impulsen voor een beweging naar de spieren worden verzonden, volgt de uitgevoerde beweging een zogenaamde ‘alles of niets wet’ en kunnen we deze beweging niet meer bijsturen. Pas na de sprong, loop of worp kunnen we een bewuste correctie en wijziging in de gewenste beweging proberen uit te voeren.
Allerlei factoren (wedstrijdstress, televisiecamera’s, fotografen etc.) kunnen tijdens een wedstrijd roet in het eten gooien. Technische disciplines verlopen regelmatig moeizaam omdat de sportman/vrouw niet met de spanning weet om te gaan en te veel gaat nadenken. Als gevolg waarvan het automatisme in de beweging wordt verstoord. Je hoort de sportman/vrouw op zulke momenten dan ook hardop denken: ‘In de training ging het zo goed en nu lukt het voor geen meter, hoe kan dat nu?’

Aanleg, talent of gewoon keihard consequent trainen?

Op elke sportopleiding leer je al heel snel dat het aanleren of verbeteren van bewegingsvaardigheden een bepaalde aanpak of methodiek vereist. Het ezelsbruggetje ‘plaatje-praatje-daadje’ ben ik dan ook na mijn CIOS-opleiding nooit meer vergeten. Feit is dat nieuwe bewegingen niet zonder meer kunnen worden aangeleerd. In de praktijk zal de trainer/coach steeds nieuwe omstandigheden scheppen en een breed scala van oefenstof aanbieden om de bewegingsvaardigheid verder uit te breiden.
Het zich eigen maken van een (nieuwe) techniek kan korte of langere tijd in beslag nemen en hangt nauw samen met enerzijds de moeilijkheidsgraad van de beweging en anderzijds met de aanleg of het talent van de atleet/atlete om nieuwe elementen snel op te kunnen pikken.

Horden talent Nadine Visser haalde de finale op de 100 m horden op het WK in DOHA met een Nederlands record van 12.62 sec.

Overigens hoeft de atleet zich niet per se te laten weerhouden door bepaalde lichamelijke beperkingen als lengte of gewicht. Professor Remy Rikers, onderwijs- en ontwikkelingspsycholoog aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, wijst daarbij op het voorbeeld van de Zweedse hoogspringer Stefan Holm, die met zijn geringe lengte van 1.81 meter de kleinste van alle mondiale hoogspringers was en door alles en iedereen werd afgeraden om zich in deze discipline te specialiseren.

Holm negeerde alle goedbedoelde waarschuwingen, liet zich niet uit het veld slaan en zette zijn plannen toch door. Hij bestudeerde het hoogspringen als een wetenschapper en gebruikte zijn buitengewone flexibiliteit als geheim wapen. Hij trainde als een bezetene met als resultaat: twee Europese titels, vier wereldtitels en Olympisch kampioen in 2004 te Athene met een sprong over 2.36 meter. Het jaar daarop sprong hij indoor zelfs 2.40 meter. Geen enkele springer ter wereld die zo hoog boven zijn eigen lichaamslengte heeft weten uit te springen!

Aanbevolen en geraadpleegde bronnen:

1) Balyi,I., Long-Term Athlete Development, Amazon, 2013
2) Breukelen van, H., Winnen, van talent naar topspeler, uitg. Veen, 2011
3) Coyle, D., The Talent Code, Greatness isn’t Born, It’s Grown, Arrow Books, London, 2010
4) Sitskoorn, M., Het maakbare brein, gebruik je hersens en word wie je wilt zijn. Uitg. Bert Bakker, 2010
5) Vreeswijk, B., Van A tot Zevenkamp, Stichting Atletiek meerkampbevordering, Studio Kern, 2016

Tweeduizendtwintig belooft een mooi atletiekjaar te worden. Allereerst heeft een aantal atleten te kennen gegeven om half maart naar het WK indooratletiek in het Chinese Nanjing af te willen reizen, onder wie Nadine Visser (60 m horden) en Nadine Broersen (vijfkamp). Daarna zal alles in het voorseizoen erop gericht zijn (als ze dat al niet hebben gedaan) om zich te kwalificeren cq zich voor te bereiden op de 32e editie van de Olympische Spelen te Tokio. In de aanloop naar de Spelen, die plaatsvinden van 31 juli tot en met 9 augustus, is het van het grootste belang heel te blijven! Maar de technische staf van de KNAU weet uit ervaring dat er nog nog een hindernis is die zorgvuldig moet worden genomen: het jetlag syndroom.

Wij willen de supporters en volgers van onze atleten een inkijkje geven waar onze atleten mee te maken zullen krijgen. Maar ook voor de supporters zelf, die af zullen reizen naar de Olympische Spelen in Tokio kan dit artikel nuttige informatie opleveren.

Jetlag, waar hebben we mee te maken?

Oorzaak van de jetlag-verschijnselen

Een klein stukje eenvoudige fysiologie kan ons daar meer over vertellen. In 1999 ontdekte wetenschappelijk onderzoeker Russell Foster dat er zich in onze ogen – naast cellen om te kunnen zien – nog andere bijzonder lichtgevoelige cellen bevinden. Deze extra lichtgevoelige receptoren hebben niets met het gezichtsvermogen te maken maar hebben als functie om licht- en donkergradaties te onderscheiden. Ze geven ons aan wanneer het nacht en dag is. De lichtgevoelige receptoren geven deze informatie door aan een soort meldstation (de hypothalamus) via twee speldeknop kleine bundeltjes van duizenden dicht op elkaar gepakte zenuwcellen die ingebed liggen in de hersenen (in de medische wereld aangeduid als suprachiasmatische kernen). De kernen van deze zenuwcellen krijgen ook verschillende signalen uit andere gebieden van het zenuwstelsel en kunnen daarop reageren door hormonen in de bloed-en lymfebanen te brengen om zo verschillende lichaamsfuncties te reguleren; zoals stoelgang, bloeddruk, lichaamstemperatuur, hartslag, urineproductie en bloedsuikerspiegel. Deze kleine bundeltjes zenuwcellen zijn nu de schakelkernen die ons bioritme beïnvoeden.

Pijnappelklier en melatonine productie

Natuurlijke slaapdruk

Voorkomende klachten jetlag en adaptatie

Kill de jetlag

Van Commenee:
Charles van Commenee met zijn voormalige pupil Denise Lewis, in 2000 olympisch kampioene zevenkamp ‘Onze atleten hebben kort samengevat een Gameplan, dat bestaat uit een reisprotocol, een acclimatisatieprotocol, een anti-infectie protocol en een herstelprotocol. Uiteindelijk vertaalt het zich in een geïndividualiseerd dag/weekrooster. Hierin staat hoe laat ze moeten gaan slapen, hun supplementen moeten nemen, hun compressiesokken aan moeten trekken. Maar ook dat ze moeten stretchen en bewegen in het vliegtuig. Tevens staat in dat protocol wat ze wel en niet moeten eten en drinken voor, tijdens en direct na de vlucht (zo maken koolhydraten (pasta, rijst etc.) slaperig. Dus op sommige momenten moeten ze deze juist wel of niet nuttigen. Ook dienen ze in ieder geval al ruim voor vertrek hun horloges op de Japanse tijd te zetten en al een beetje op te schuiven naar de Japanse waak- slaaptijden.
Bij aankomst in Tokio adviseren wij in het protocol de ogen meteen bloot te stellen aan zonlicht, zodat ze niet slaperig worden. Ook de laatste dagen voor vertrek en bij aankomst adviseren wij de ogen bloot te stellen aan een zogenaamde lichtbril om wakker te blijven op de momenten dat ze niet mogen slapen. De grootste uitdaging is namelijk om niet te gaan slapen als je moe bent, maar ’s nachts! Overdag kunnen de atleten wel een power nap van pakweg een half uurtje nemen. Tot slot hanteren wij om in Tokio goed te acclimatiseren één dag per uur tijdsverschil. Concreet betekent dat dus een dag of zeven.'

In de praktijk is er een drietal methoden om de jetlag zo goed mogelijk te doorstaan. Die methoden zijn vernoemd naar bekende en invloedrijke politieke figuren. We noemen ze hier in het kort. Daarnaast wordt nog een aantal nuttige tips en tricks vermeld om de jetlag de baas te blijven.

1. De HenryKissinger Methode, deze Amerikaanse politicus paste zich bij zijn reizen ruimschoots voor vertrek al aan de nieuwe tijd aan.
2. De DwightEisenhower Methode, deze 34e president van de Verenigde Staten vertrok slecht enkele dagen voor een belangrijke bijeenkomst naar zijn bestemming.
3. De LyndonJohnson Methode, deze 36e president van de Verenigde Staten hield zonder meer zijn zelfde tijdschema aan als hij thuis gewend was.

Enkele nuttige tips en tricks om een jetlag de baas te blijven

De laatste jaren beleefde ik als oud-atleet bijzonder veel plezier in de werpvijfkamp. Altijd een gezellige ploeg met wat oudere atleten en vijf technische werpnummers in volgorde, te weten: kogelslingeren, kogelstoten, discuswerpen, speerwerpen, en als afsluiting gewichtwerpen. Het was mij al vaker opgevallen dat ik, vooral tijdens de training met draaibewegingen als kogelslingeren, discuswerpen en gewichtwerpen, moeite had mijn balans en evenwicht te bewaren. Dus stak ik mijn licht eens op bij een plaatselijke balletstudio en turnvereniging: hoe trainde men daar bijvoorbeeld voor pirouettes op de evenwichtsbalk?
Die bezoekjes leverden mij enkele verdraaid leuke tips op. Zowel de ballet- als turntrainster in kwestie gaf mij enkele nuttige evenwichts- oefeningen mee. Zo luidde het advies om me, tijdens het draaien, visueel zo lang mogelijk op een vast punt te oriënteren en dat punt na elke draai steeds weer snel op te zoeken. Die tip heeft mij in elk geval geweldig geholpen om de draaitechnieken stabieler en meer in balans uit te kunnen voeren.

Ervaring bevestigd door prof. Herman Kingma

Iemand die onderzoek heeft gedaan naar evenwichts- en duizeligheidsproblemen bij werpers is professor Herman Kingma. Samen met vijf Franse collega’s verdiende deze vestibuloloog (deskundige op het gebied van evenwicht en het evenwichtsorgaan) er de Ig Nobelprijs mee, een parodie op de Nobelprijs met een glimlach – maar onderzoek dat je wel aan het denken zet.
Aanleiding voor het onderzoek was de observatie van een groep Franse professionele werpatleten. Verschijnselen van duizeligheid traden wel op bij het discuswerpen en de Barischnikow- kogeltechniek, maar niet bij het kogelslingeren en gewichtswerpen.

Hoe waren deze verschillen te verklaren? Door het bestuderen van videobeelden constateerden Kingma en zijn collega’s al snel dat er bij discuswerpen en de Barischnikow-kogel techniek sprake is van een ‘contact loze fase’ van de werper met de werpring en er een vast visueel oriëntatiepunt ontbreekt. Kogelslingeraars en gewichtswerpers daarentegen blijven gedurende de hele draaitechniek in contact met het grondoppervlak. Bovendien, en dat is misschien wel de belangrijkste factor om duizeligheid te voorkomen, houdt de laatste groep visueel steeds zolang mogelijk contact met een vast punt in de ruimte. Bij het kogelslingeren en gewichtwerpen is dat de greep aan het handvat en de kogel. Tot slot gaven de onderzoekers nog een praktische tip om te gewennen aan de duizeligheid: ” Visualiseer de techniek en gooi dan eens met gesloten ogen”

Hoe ontstaat fysiologisch het gevoel duizeligheid?

Wat er eigenlijk gebeurt in het evenwichtsorgaan en wat de duizeligheid veroorzaakt is de verplaatsing van oor vloeistof (endolymfe). In het evenwichtsorgaan beweegt of vertraagt de oor vloeistof zich tijdens de versnelling van het hoofd in de contactloze snelle draaifase. Door het verplaatsen van de oor vloeistof in de half-cirkelvormige kanalen (7) in het oor, vloeit het langs ragfijne receptorhaartjes, die elektrische prikkels afgeven. Via de evenwichtszenuw (1) worden deze doorgespeeld naar de hersenen. Daar wordt de informatie razendsnel verwerkt en in samenwerking met de oogspieren worden vervolgens houdingsspieren aan het werk gezet om het evenwicht te kunnen bewaren of herstellen.

Waar gaat de discussie over in de hardloopwereld, nadat Brigid Kosgei het wereldrecord op de marathon  met twee minuten verbeterde en de geslaagde poging van Eliud Kopchoge  om als eerste mens de twee uur barrière te doorbreken. Is hier sprake van “technische doping?”.  Terecht vraagt meervoudig marathon kampioene  en bewegingswetenschapper Miranda Boonstra, zei het in andere bewoordingen, zich hardop af: ”Zijn we nog aan het hardlopen, of lopen we op springveren?” Dat zei ze onlangs letterlijk in een artikel van het  Algemeen Dagblad. Welnu, Miranda is als bewegingswetenschapper voldoende op de hoogte van de wetten die gelden in de bio-mechanica en eigenlijk weet ze dus het antwoord wel op haar eigen vraag! De bewuste innovatieve  Vaporfly hardloopschoen is weliswaar zeer licht met zijn 195 gram en dus een voordeel voor een loper, maar van veel meer importantie is de Koolstof/carbon tussenzool die over de gehele lengte van de schoen is geconstrueerd door NIKE!  Het grote voordeel voor de loper met deze schoen zit hem namelijk in dit toegepaste koolstof/carbon materiaal. Het is buitengewoon licht, sterk en veerkrachtig. Het “geheim” zit hem in het feit dat, nadat de voet na de landing op het wegdek en van de achterste steunfase naar de voorste steunfase doorrolt, door het gewicht van de loper en de zwaarte kracht, kinetische energie opslaat in de vorm van een buigspanning in de koolstof/carbon zoollamel, wat wij potentiële energie noemen. Wanneer nu de voorste steunfase overgaat in de afzet van de voet, komt opgeslagen potentiële energie die in de “vervormde” zool ligt opgeslagen weer vrij en vergroot daarmee de afzetfase naar omhoog en voorwaartse stuwing, zonder dat het energie kost!

Het lijkt mij overduidelijk dat dit weinig met het “pure” hardlopen heeft te maken!  Je kunt nu alle records op de weg wel in de vuilnisbak gooien, maar als de geschiedenis niet belangrijk is, dan kunnen we wat morgen gebeurt of wordt gepresteerd ook wel bestempelen als niet belangrijk! De tijden die “Ard en Keesie” reden op de buitenbaan, scherp langs het sneeuwrandje rijdend op hun “vaste schaats”, daar had ik grote  bewondering voor! Die gasten van tegenwoordig zouden er hun neus voor ophalen om onder die omstandigheden te rijden. De klapschaats, in een binnenhal zonder barre weersomstandigheden op speciaal geprepareerd ijs, dat is het tegenwoordige schaatsen. Maar of ik dat nu mooier vind om als toeschouwer te volgen kan ik niet beamen. Ik besef natuurlijk ook wel dat je de technologie niet kunt tegenhouden, maar - ik ben misschien een ouderwetse lul-  je moet de zaken wel in perspectief blijven zien! Reglementering op schoeisel (lees materiaal) lijkt mij daarom noodzaak om iedereen gelijke kansen te geven of records te breken in de wedstrijdsport en bovendien betrouwbare vergelijkbare ranglijsten te kunnen blijven  maken. Laat de atletiek, die bekend staat als “de moeder aller sporten” maar zo puur mogelijk blijven, dat vormt namelijk zijn charme.

Grote namen en persoonlijkheden

Grote namen en persoonlijkheden als  Daley Thompson, Jurgen Hingsen, Dan O’Brien, Tomas  Dvorak, Roman Sebrle, Erki Nool, Brian Clay en Ashton Eaton liggen in het geheugen gegrift bij vele diehards van de tienkamp. De duels die bijvoorbeeld de legendarische Brit Daley Thompson uitvocht met zijn grote rivaal en zeer talentvolle West-Duitser Jurgen Hingsen hielden ons aan de buis gekluisterd. Na de jaren tachtig kregen we namen als Tomas Dvorak en Roman Sebrle die duelleerden om de mythische grens van 9000 punten als eerste te slechten, met andere tienkampers op het vinkentouw. Maar in 2001 was het toch de Tsjech Roman Sebrle die aan het langste eind trok en deze schier onhaalbare barrière doorbrak. En het gezegde “als er één schaap over de dam is volgen er meer” werd in de laatste decennia bewaarheid. Laten we een aantal legendarische tienkampers eens op een rijtje zetten.

Kevin Mayer met achter hem Damian Warner tijdens een tienkamp in Götzis

Het huidige wereldrecord op de tienkamp

Natuurlijk kijken we allereerst naar de Fransman Kevin Mayer die in 2018 bij de Decastar Challenge in Talence het wereldrecord van de Amerikaan Ashton Eaton (9045 punten uit 2015) uit de boeken liep, wierp en sprong en met 81 punten opkrikte naar 9126 punten. Het leek er in dat weekend van 15 en 16 september 2018 sterk op dat Mayers onverzettelijke drive in Talence voortkwam uit revanche voor zijn mislukte EK dat een maand eerder in Berlijn plaatsvond. Tijdens dit EK staakte Mayer, die toen in bloedvorm verkeerde, al na het verspringen met 3 foutsprongen achter zijn naam de strijd. Als we naar de reeks prestaties kijken die de lichte en zeer getalenteerde Fransman een maand later in het Zuid-Franse Talence neerzette, dan roept dat alleen maar grote bewondering op. Wat vooral opviel was zijn sterke optreden op de werpnummers en eigenlijk zag je geen enkele zwakke plek, op zijn 1500 meter na, zoals te zien is in de door hem neergezette reeks prestaties.

Een juichende Mayer na zijn wereldrecord in Talence

1e dag: 100m 10.55, ver 7.80, kogel 16.00, hoog 2.05, 400m 48.42 (dagtotaal 4563)
2e dag: 110h 13.75, discus 50.54, polshoog 5.45, speer 71.90, 1500m 4.36.11 (dagtotaal 4563)

Een bijzonder detail is dat de Fransman op beide dagen exact 4563 punten wist te scoren !

Slechts weinig meerkampers beheersen alle disciplines tot in de perfectie

Natuurlijke aanleg is een belangrijke factor om succes te kunnen behalen in de multi-discipline. Bijna geen enkele tienkamper beheerst alle onderdelen tot in de perfectie. Elke tienkamper heeft wel sterke en mindere disciplines en voorkeuren. Bij iedereen zijn er zwakkere plekken te vinden, die ook niet altijd door training kunnen worden oplost. Een ding staat in elk geval onomstotelijk vast en dat is dat alle tienkampers op de eerste dag honderden punten meer scoren dan op de tweede dag, uitgezonderd Kevin Mayer dan. Als we Mayers prestaties omzetten in punten dan krijgen we een prachtig uitgebalanceerd puntenrijtje over alle disciplines behalve de 1500 meter.

100m  ver     kogel hoog   400m   110h    discus polsh speer 1500m

 963     1010    851    850     889      1007    882      1051   918     705

Daley Thompson en Dan O’Brien

Al in de jaren zestig verkondigde de Duitse tienkampbondscoach Friedel Schirmer dat wedstrijden niet worden gewonnen door een sterk nummer, maar juist worden verloren door een zwakke prestatie. Dat Schirmer daar gelijk in had werd diverse keren in de praktijk bewezen. De Brit Daley Thompson scoorde in 1984 tijdens de Olympische Spelen in Los Angeles op dag 1 maar liefst 4677 punten, maar door een zwak optreden op de 110 m horden (14.33 sec.) en een voor hem nogal matige 1500 meter (4.35.00) zag Thompson zijn kans om toen al de 9000 punten barrière te doorbreken in rook opgaan.

Op dag 2 wist hij  slechts 4170 punten te vergaren, 507 punten minder dan op dag 1. Thompson zelf was er niet erg rouwig om, want hij pakte met een puntentotaal van 8847 het Olympisch goud en zei dat die 9000 punten er wel een andere keer zouden komen. Helaas is voor de Brit die kans er nooit meer geweest. Zo verging het ook de enorm getalenteerde Amerikaan Dan O’Brien. In mijn ogen was hij de man die in 1992 in Talence het wereldrecord al boven de 9000 punten had kunnen brengen -hij had een eerste dag-score van 4720 punten!- ware het niet dat hij op de 1500 meter met een tijd van 4.42 veel kostbare punten verloor. Zo kon ook de Amerikaan de zo begeerde klapper niet  maken. Met een tijd van 4.25.20 had hij toen de magische 9000 puntengrens kunnen slechten. Maar O’Brien kon die 1500 meter mentaal niet goed aan, en op dag 2 moest hij 549 punten toegeven ten opzichte van dag 1. Maar met het zoet van de overwinning en een nieuw wereldrecord van 8891 punten kon hij ook wel leven.

De meest tragische tactische blunder

De meest tragische misser bij een poging om als eerste tienkamper de 9000 punten te bereiken, was die van Tomas Dvorak in Praag in 1999. Op de eerste dag kwam de lange Tsjech tot een geweldige score van 4645 punten. Ook de tweede dag zag het er zeer lang naar uit dat er in Praag geschiedenis geschreven ging worden. Maar op de 1500 meter maakte Dvorak de tactische blunder om de laatste tientallen meters naar de finish niet door te sprinten, en dat zou hem duur te staan komen. Met een eindtijd van 4.37.20 kwam de Tsjech minder dan 0,8 seconde tekort om als eerste atleet de 9000 punten barrière te doorbreken. Zo dichtbij om als tienkamper onsterfelijk te worden en dan zo’n tactische blunder begaan, daarover kon hij zich later vast wel voor zijn kop slaan! De enige troost voor hem was een nieuw wereldrecord van 8994 punten. Een tweede kans voor Dvorak om als eerste atleet die felbegeerde 9000 punten te scoren zou er nooit meer komen.

Roman Sebrle flikt het

Zoals de geschiedenis ons heeft geleerd, ging de landgenoot van Tomas Dvorak, Roman Sebrle, er uiteindelijk met de buit vandoor. Sebrle wist in 2001 tijdens de Hypo Meeting in het Oostenrijkse Götzis eeuwige roem te vergaren door als eerste tienkamper de schier onhaalbare 9000 punten barrière te doorbreken. Roman Sebrle weet het: hij is de eerste boven de 9000 punten Roman Sebrle was een fenomeen in de tienkamp. De 1,86 m lange en 88 kg zware Tsjech was een trainingsbeest en nam deel aan 77 tienkampen, waarvan hij er slechts drie door blessures niet kon afmaken. Zijn potentieel was enorm, 47 keer behaalde hij meer dan 8000 punten, 19 keer meer dan 8500 punten, en  4 keer meer dan 8800 punten. Dat heeft geen enkele tienkamper hem ooit nagedaan. Pas in zijn 41e tienkamp kwam Sebrle met 9026 punten tot zijn beste score. Zijn hoogtepunten vormden het Olympisch zilver in Sydney 2000 -achter de Est Erki Nool- en 4 jaar later de Olympische tienkamptitel in Athene waar hij een nieuw Olympisch record van 8893 punten vestigde. In 2007 werd hij in het Japanse Osaka wereldkampioen op zijn geliefde tienkamp. Sebrle’s wereldrecord van 9026 punten in Götzis kwam tot stand met de navolgende prestatiereeks:

1e dag: 100m 10.64, ver 8.11, kogel 15.33, hoog 2.12, 400m 47.79 (4675)
2e dag: 110h 13.92, discus 47.92, polshoog 4.80, speer 70.16, 1500m 4.21.98 (4351)

Puntenverschillen dag 1 en dag 2

Als we op de wereldranglijst eens kijken naar de eerste tien tienkampers in hun beste tienkamp, en dan specifiek naar de puntenverschillen tussen dag 1 en dag 2, dan zien we de navolgende verschillen: Mayer -0, Eaton -361, Sebrle -324, Dvorak -296, O’Brien -549, Thompson -507, Hingsen -330, Clay -120, Nool -247, Hardee -231. Hieruit blijkt wel dat Kevin Mayer de meest constante puntenverzamelaar is op beide dagen. Mayer maakte een enorme progressie door in zijn meerkampcarrière. Zijn beste prestatie bedroeg tot het moment dat hij het wereldrecord in handen kreeg  8834 punten. Deze prestatie leverde hij tijdens de Olympische tienkamp van Rio in 2016, waarmee hij het zilver behaalde achter de Amerikaan Ashton Eaton, die hier met een puntentotaal van 8893 punten het Olympische record van Sebrle uit 2004 evenaarde. Ook in deze wedstrijd was Mayers puntenverschil over beide dagen zeer klein, slechts -36 punten.

tekst

Ashton Eaton: groot loper en springer, matig werper

De sprintsnelle Amerikaan Ashton Eaton heeft twee keer de 9000 punten barrière gekraakt. Eerst deed hij dat in 2012 in Eugene via een wereldrecord van 9039 punten, en 3 jaar later scoorde hij tijdens het WK in Beijing 9045 punten. Als je Eaton’s beide toptienkampen bekijkt, tonen deze duidelijk zijn mindere werpkwaliteiten maar ook zijn enorme sprint- en springvermogen. Zo zijn (of waren) de door hem geleverde prestaties op de 100 meter (10.21), verspringen (8.23) en 400 meter (45.00) zelfs wereldrecords binnen de tienkamp.

Ashton Eaton’s wereldrecord-tienkampen kwamen als volgt tot stand.

2012 Eugene USA - 9036 punten

1e dag: 100m 10.21, ver 8.23, kogel 14.20, hoog 2.05, 400m 46.70 (4728)
2e dag: 110h 13.70, discus 42.81, polshoog 5.30, speer 58.87, 1500m 4.14.48 (4311)

2015 WK Beijing - 9045 punten

1e dag: 100m 10.23, ver 7.88, kogel 14.52, hoog 2.01, 400m 45.00 (4703)
2e dag: 110h 13.69, discus 43.34, polshoog 5.20, speer 63.63, 1500m 4.17.52 (4342)

Ashton Eaton beëindigde zijn succesvolle tienkamploopbaan in 2017, net als zovele Amerikaanse sportmensen dat doen, op het hoogtepunt van zijn carrière. Fans probeerden nog wel Eaton te verleiden om in een gevecht man tegen man te proberen het wereldrecord terug te pakken dat Kevin Mayer hem had ontnomen. Maar Eaton liet zich niet overhalen. Hij vertelde blij te zijn voor Mayer en voor de toekomst van de meerkamp. Verder hoopte hij dat de prestaties van Mayer, Sebrle en hemzelf meer atleten zouden inspireren om de 9000 punten grens ook te willen aanvallen. En daar kunnen wij ons alleen maar bij aansluiten.

Profiel van Kevin Mayer, wereldrecordhouder op de tienkamp

Prestatie-ontwikkeling Kevin Mayer in tienkamp
2009: 6470 pnt, Europees record onder 18 jaar
2010: 7928 pnt
2011: 8124 pnt, Europees kampioen junioren
2012: 1e jaar als senior, poging om op EK in Helsinki de Olympische limiet te halen mislukt door 3 foutsprongen op ver, vier dagen later start hij in Brussel en behaalt hij 8447 pnt
2013: 8446 pnt bij WK Moskou (4e plaats)
2014: 8521 pnt bij EK Zurich (2e plaats)
2015: 8469 pnt
2016: 8834 pnt bij O.S. in Rio (2e plaats)
2017: 8768 pnt bij WK in Londen (1e plaats)
2018: 9126 pnt in Talence
2019 WK Doha: DNF wegens hamstringblessure
Potentieel puntentotaal met beste prestaties op de onderdelen: 9492 punten

Het was 2014 en Nederland was bij de vrouwen mondiaal gezien één van de meest succesvolste meerkamplanden. Met toppers als Dafne Schippers, Nadine Broersen, Nadine Visser en Anouk Vetter.
Het verhaal is bekend. Dafne Schippers koos voor de sprint – en met succes. Toen hadden we nog drie topzevenkampsters over. Vervolgens koos Nadine Visser, na lang wikken en wegen, ook met succes voor de 100 meter horden. Toen hadden we nog twee topmeerkampsters over.In 2017 raakte Nadine Broersen zwaar geblesseerd.
En zo zagen we in 2018 in het Oostenrijkse Götzis alleen ‘onze hoop in bange dagen’ Anouk Vetter (ze werd 4e in deze editie) nog in actie. Maar het kon nog erger. in 2019 moest ook Anouk in Götzis verstek laten gaan!
En toen was daar geheel onverwachts Emma Oosterwegel, tot genoegen van de oranje-fans. Een 20-jarige talentvolle atlete uit Diepenveen, die vriend en vijand verraste door in een prachtige zevenkamp, als een ‘duveltje uit een doosje’, met een prachtscore van 6247 punten een 9e plaats te behalen in deze traditioneel zwaar bezette Hypo Meeting. Ze werd ook meteen uitgeroepen tot Rookie of the Year. 
Wie is Emma Oosterwegel en wat is haar toekomstperspectief?

Emma, ik kende je eigenlijk vooral als speerwerpster. Wat heeft je ertoe gebracht om voor de meerkamp te kiezen? En heb je internationaal een voorbeeld?

tekst

Ik ben van jongs af aan al meerkampster geweest. Op 7 jarige leeftijd ging ik op atletiek en vanaf mijn C-junioren tijd ben ik gaan trainen bij Michel Knobbe in zijn meerkampgroep en trainde ik het werpen bij Sanne van Rossum in Deventer. Speerwerpen was een van mijn sterke onderdelen en daarvoor mocht ik ook uitkomen op het C-interland waar ik Kees Betlem leerde kennen. Sindsdien mocht ik een aantal zaterdagen meedraaien in de speerwerp groep van Elliott Thijssen en Kees Betlem in Utrecht. Ik had het daar heel erg naar mijn zin en het speerwerpen ging ook snel vooruit, waarna er meer speerwerp trainingen in Utrecht volgden. Ik was dus eigenlijk een meerkampster die ook veel aan speerwerp wedstrijden meedeed, vooral omdat ik het leuk vond. Maar ik ben altijd al meerkampster geweest.

Na het seizoen van 2016 ben ik gaan studeren in Wageningen en ging ik trainen op Papendal bij Ronald Vetter. Ik kwam er vrij snel achter dat de combinatie van speerwerpen in Utrecht en meerkamp trainen op Papendal niet werkte en besloot om te stoppen met de trainingen in Utrecht. Sindsdien train ik volledig voor de meerkamp, wat zeker een goede keuze is geweest.
Eerlijk gezegd heb ik geen meerkamp voorbeeld, maar ik bewonderde altijd wel Jessica Ennis. Ook vind ik het heel erg leuk om met Anouk Vetter te trainen. Het is erg gezellig en ik kan nog veel van haar leren!

Ik zag in de ranglijsten dat je jongere zus Anna ook meerkampster is en bij de A junioren 3857 punten achter haar naam heeft staan. Waar komt die veelzijdigheid in de familie vandaan? Of is dat bij AV Daventria 1906 een van de speerpunten in het beleid?

Ik heb een broer en drie zussen en we doen (bijna) allemaal nog aan atletiek. Bij Daventria zijn we allemaal begonnen met de meerkamp, omdat er van jongs af aan veelzijdig training wordt gegeven. Eigenlijk pas vanaf de B-junioren wordt er meer onderscheid gemaakt in de onderdelen. Twee van mijn zussen (Hanneke en Anna) hebben zich toegelegd op de 400 meter horden en lange sprint en mijn andere zus (Marloes) combineert atletiek met haar drukke baan als arts.

Jij studeert in Wageningen aan de universiteit, is je studie (Bodem, water en atmosfeer) wel te combineren met de intensieve meerkamptraining? En wat zou je beroepsmatig na je studie graag willen gaan doen? Nu ik goed heb gepresteerd groeit mijn zelfvertrouwen

Naast de sport wilde ik ook graag een studie volgen, omdat de sport je geen zekerheid geeft en het fijn is om nog wat anders er naast te hebben voor bijvoorbeeld afleiding. Het eerste jaar was een jaar om van te leren. Ik wilde mijn studie fulltime combineren met alle trainingen op Papendal, maar dat ging niet helemaal zoals ik had gehoopt. Ik raakte geblesseerd en presteerde ook niet optimaal in mijn studie. Ik besloot minder vakken te volgen, zodat ik alle trainingen op Papendal kan doen en tussendoor voldoende tijd heb om te rusten. De Universiteit Wageningen werkt op een fijne manier mee om dit mogelijk te maken. 
Ik vond het altijd moeilijk om mijn studie opzij te zetten voor de sport, maar nu ik goed heb gepresteerd, wordt mijn zelfvertrouwen groter en durf ik hogere doelen te stellen in de atletiek. Ik vind het ook makkelijker om periodiek even geen vakken te volgen, zeker in het Olympische jaar. Na mijn bachelor zou ik graag een master willen volgen op het gebied van hydrologie of meteorologie. En wat ik daarna zou willen doen, weet ik nog niet.

Goede sfeer en respect voor elkaar in de meerkamp.

Na jouw succesvolle seizoen 2019 in de meerkamp met onverwachte hoogtepunten in Götzis – voor de eerste keer over de 6000 punten grens (6247) – en later op het WK in Doha (6250) ben je nu geen onbekende meer en wordt alles anders. Hoe denk je in je nieuwe rol met de druk om te gaan, heb je daar een strategie voor of ben je een nuchter type?

Ik ben wel het nuchtere type. Ik laat alles maar op me afkomen en zie het wel. Ik probeer vooral niet meer druk op mezelf te leggen dan nodig is en mezelf te blijven in alle situaties.

In de meerkamp heb je regelmatig met tegenslagen te maken. Kun je daar goed mee overweg?

Zoals ik al zei verliep het jaar 2016/2017 zeker niet volgens verwachting. Ik raakte geblesseerd en kon daardoor een heel jaar geen meerkamp doen. En juist van tegenslagen leer je. Het jaar er na heb ik veel dingen anders aangepakt, waardoor ik beter ging presteren en minder last had van stress. Het allerbelangrijkste was dat ik weer heel erg kon genieten van de sport zelf. En dat maakt je mentaal alleen maar sterker, denk ik.

Lovende woorden over bondscoach Ronald Vetter

Je hebt afgelopen jaar echt grote stappen gemaakt. Wat kunnen wij nog meer van jou verwachten de komende jaren? Zit er nog genoeg ruimte in elk van de zeven disciplines om je te verbeteren?

Er valt altijd wat te verbeteren. Het onderdeel waar ik mezelf dit jaar echt op verrast heb, is de 200 meter. Als ik die tijd (24.45) volgend jaar weer loop, ben ik daar al heel erg blij mee. Verder hoop ik op alle overige onderdelen nog veel stappen te kunnen maken de komende jaren en wie weet wat er volgend jaar al mogelijk is.

Je traint nu op Sportcentrum Papendal bij Ronald Vetter, een toptrainer die zijn sporen al dik heeft verdiend. Hoe beleef je het trainen onder zijn leiding?

Ik heb het ontzettend naar mijn zin bij Ronald en kan me geen betere trainer voor mij voorstellen! Ronald denkt altijd mee en zijn aanwijzingen in trainingen leveren eigenlijk altijd meteen wat op, wat natuurlijk erg fijn is. Verder hebben we een erg leuke meerkampgroep waar de sfeer altijd goed is, en daar draagt de trainer natuurlijk ook veel aan bij.

Resetten en gefocust blijven lukt tot dusver goed.

De zevenkamp is een slijtageslag, je bent twee dagen 7 à 8 uur op en rond de baan bezig, ook straks in Tokio. Hoe ga je daarmee om, kun je jezelf na en voor elke discipline goed resetten?

Het WK in Doha was mijn eerste seniorentoernooi en daar merkte ik dat een goed resultaat je helpt in het volgende onderdeel. In Doha had ik de 100 meter horden goed gelopen en daardoor kon ik ontspannen naar het hoogspringen. Sowieso de sfeer in de meerkampgroep en in de restroom waren heel erg goed! Ik kon er erg van genieten, terwijl ik wel gefocust bleef. Hoogspringen ging uitstekend en ook het kogelstoten er na resulteerde in een pr. Het gaat niet altijd vanzelf en dat bleek ook bij het verspringen. Ik sprong erg slecht, maar zodra ik de baan verliet en aankwam in de restroom, lukte het me heel snel om de knop om te zetten van teleurstelling naar bijna een soort enthousiasme voor het speerwerpen.

Want natuurlijk wil je graag een hele goede prestatie hebben tegenover een matige. Ontspannen en blij kwam ik het veld op, want eindelijk was het speerwerpen aan de beurt, het onderdeel waar ik altijd erg naar uitkijk! Afgelopen WK lukte het me dus erg goed om voor veel onderdelen gefocust en ontspannen te zijn, en dat hoop ik in de toekomst ook te kunnen wanneer de druk misschien wat hoger ligt.

Volg jij op Sportcentrum Papendal nog een speciaal sportdieet? Want de meerkamptraining vreet energie.

Mijn moeder is diëtiste, waardoor ik ben opgegroeid met een, voor mij, goed eetpatroon. Alle nodige voedingswaarden kreeg ik binnen en de eiwitinname was belangrijk. Sinds afgelopen jaar ben ik onder begeleiding van een diëtist op Papendal, die me advies geeft op het gebied van voeding en supplementen.

Ereronde met alle meerkampster is de kers op de taart

Denk je dat als je ooit over de 60 meter met de speer zou gaan gooien, je dan toch de meerkamp trouw blijft?

Zolang mijn lichaam het aankan, zal ik altijd de meerkamp blijven doen. Ik vind juist de veelzijdigheid heel erg leuk! Met gym op school maakte het me ook niet zoveel uit welk spel we zouden gaan doen, omdat ik alles leuk vond.
In het jaar dat ik geblesseerd was, heb ik me wat meer gefocust op het speerwerpen. In dat jaar kwam ik ook alleen bij het speerwerpen uit op het EK junioren. Zo kon ik dus een beetje ervaren hoe het zou zijn als speerwerper, maar ik vond het gewoon niet leuk genoeg. Vanaf dat moment wist ik ook zeker dat ik geen speerwerpster wilde worden, maar een meerkampster.
Als meerkampster ben je niet alleen twee volle dagen op het veld en mag je zeven keer in actie komen, maar is de groep waarmee je bent altijd erg gezellig en is de ereronde na de zware 800 meter de absolute kers op de taart van twee dagen plezier en hard werken! 

Je bent nog jong en kan nog zoveel groeien en bijleren. Wat zijn je doelstellingen voor de meerkamp de komende jaren?

Ik heb geen specifieke doelen in de zin van een bepaald puntentotaal. Ik hoop gewoon mezelf elk jaar weer te kunnen verbeteren en plezier te houden in wat ik doe.
Vóór dit seizoen zou ik hebben gezegd dat deelname aan de Olympische Spelen 2024 wel stiekem in mijn hoofd zou zitten, maar na afgelopen seizoen hoop ik me volgend jaar ook echt te plaatsen voor Tokio.

Met het oog op Tokio; laat je de NK indoor meerkamp 2020 aan je voorbij gaan of doe je een poging een mooie hattrick bij de dames senioren te scoren in Apeldoorn?

Komend seizoen staat vooral in het teken van de Olympische Spelen, maar ik doe graag mee aan het indoorseizoen en zo ook de 5-kamp. Als ik helemaal fit ben, zou ik niet weten waarom ik er niet zal staan.

Profiel van : Emma Oosterwegel
Geboorte plaats: Deventer
Geboorte datum: 29-06-1998
Lengte en gewicht: 1.79m, 68kg
Lid van atletiekvereniging: AV Daventria 1906
Studie:  Studeert aan de universiteit van Wageningen; Richting: Bodem, water en atmosfeer
Huidige trainer: Ronald Vetter
Specialisatie: Zevenkamp
Doelstelling voor het Olympisch jaar: PR op de meerkamp
Beste resultaat voor je gevoel tot nu toe: 7e plaats op het WK In Doha- waar Emma  6250 punten scoorde.
Prestatie ontwikkeling:
Emma behaalde tot nu toe in haar carrière mooie prestaties en vele  malen het NK podium- en ereplaatsen, hier onder de belangrijkste op het speerwerpen en de meerkamp:
2012: 1e jaars C-junioren
Outdoor NK junioren speer MB, 1e
2013:  2e jaars C-juniorenOutdoor NK junioren speer MB 1e

• Outdoor C-spelen (officieus NK) Speer, speer 1e 
• (officieus) NK meerkamp junioren MC, 1e
• NK meerkamp junioren MB, 4e   

 2014  1e jaars B-junioren

• Outdoor NK junioren speer 2e
• Outdoor NK junioren speer 2e

2015 : 2e jaars B-junioren

• Outdoor NK B junioren meerkamp 2e
• Outdoor NK B junioren Speer 2e
• Outdoor NK atletiek (senioren) speer 3e,        49,17 m.
• Nationaal Record B-meisjes speerwerpen  52,33 m.

2016: 1e jaars A-junioren

• Indoor NK A junioren meerkamp 1e
• Outdoor NK A junioren meerkamp 1e
• Outdoor NK A junioren speerwerpen 1e
• Outdoor NK atletiek senioren speerwerpen 1e
• Wereld kampioenschappen U20 meerkamp 13e,   5461 punten ( 5525 seizoen best)
• Gouden Spike, speerwerpen,  52,45 m.

 2017 : 2e jaars A-junioren

• Indoor NK junioren meerkamp 1e
• Outdoor NK junioren speer 1e
• Outdoor NK senioren speerwerpen 3e
• Europees Kampioenschap U20 speerwerpen 8e, 50,91 m.

 2018 : 1e jaars senioren

• Indoor NKsenioren meerkamp 1e, 4064 punten
• Outdoor NK senioren speerwerpen 4e, 51,07 m.
• World Challenge meerkamp Ratingen 9e,  5839 punten

2019:   2e jaars senioren

• Indoor NKsenioren meerkamp 1e,   4149 punten
• Officieus WK meerkamp Götzis 9e, 6247 punten

(13.64* 1,71* 12.58* 24,45 / 6,10* 52,75* 2,13,25)

• Outdoor NK senioren speerwerpen 2e , 52,46 m. (seizoen best 54,36 m.)
• Europees Kampioenschap u23 meerkamp 4e, 6072 punten                                                   
• Wereld Kampioenschap Doha meerkamp 7e, 6250 punten

(13.65* 1,77* 13,70* 25,10 / 5,87* 54,01* 2,18,57)

Mijn familie is belangrijk voor mij, op maar ook vooral buiten de baan.

Vroegere sportactiviteiten: hockey, 8 jaar (ook nog gecombineerd met atletiek)

Andere hobby’s: koken, bakken en afspreken met vriendinnen

Best boek dat je hebt gelezen: boeken van Henning Mankell

Beste film die je hebt gezien: Australia

Welke muziek heeft je voorkeur: van alles

Wat is je favoriete eten: Mexicaans

Wil je nog iemand bedanken of verder iets kwijt?   
Ik wil graag mijn ouders bedanken voor alles wat ze voor me doen en mijn broer en zussen die belangrijk voor me zijn op de atletiekbaan maar ook vooral daar buiten! Verder wil ik iedereen om me heen bedanken die er voor zorgt dat ik elke dag de sport kan beoefenen die mij het gelukkigste maakt: atletiek!